Δύο αδελφές που είχαν «πατέρα» τον στίβο

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 και μέχρι το 1966, οι φίλοι του κλασικού αθλητισμού είχαν εντυπωσιαστεί με δύο αθλήτριες της πρώην ΕΣΣΔ, την Ταμάρα και την Ιρίνα Πρες.

Δύο αδερφές που σάρωναν τα μετάλλια και τα παγκόσμια ρεκόρ, σε όποια διοργάνωση συμμετείχαν. Ομως, κάποιες φορές, οι φήμες που κυκλοφορούσαν για το «ρωσικό δίδυμο» ξεπερνούσαν και τις... επιδόσεις του. Τα ανδροπρεπή χαρακτηριστικά τους αποτελούσαν... νερό στον μύλο όσων διέδιδαν ότι ήταν άνδρες ή, στην καλύτερη περίπτωση, γυναίκες που είχαν υποστεί επεμβάσεις με ανδρικές ορμόνες.

Στις 10 Μαΐου 1937, μία οικογένεια Εβραίων, ο Νάθαν και η Λυδία Πρες απέκτησαν μία κόρη, την Ταμάρα. Δύο χρόνια αργότερα (10/3/1939), η ευτυχία τους ολοκληρώθηκε με τον ερχομό της Ιρίνα. Η ευτυχία τους δεν διήρκεσε πολύ διότι τα σύννεφα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου παρέσυραν στο διάβα τους τον Νάθαν. Το 1942, ο πατέρας Πρες έχασε τη ζωή του στην «πολιορκία των 900 ημερών», στο Λένινγκραντ (σημερινή Αγ. Πετρούπολη).

H Λυδία Πρες οδήγησε τη μεγάλη κόρη της στον στίβο και εκεί την ανέλαβε ο προπονητής Βλαντιμίρ Παντελεϊμονόβιτς. Η Ταμάρα ήταν ένα ψηλό, λεπτό και άχαρο κορίτσι και ο προπονητής για να βοηθήσει στην ανάπτυξη των μυών της την προέτρεψε να ασχοληθεί με τον δίσκο. Πολύ γρήγορα το ταλέντο της έγινε γνωστό σε όλη την περιοχή και σιγά σιγά «παρέσυρε» και την αδελφή της, Ιρίνα, στη μαγεία του κλασικού αθλητισμού. Οι δύο αδελφές περνούσαν ατελείωτες ώρες στον στίβο και μέσα από αυτόν ξεχνούσαν τα προβλήματα της μεταπολεμικής ΕΣΣΔ.

Κάποια στιγμή, όμως, ο Παντελεϊμόνοβιτς αποφάσισε να χωρίσει τις δύο αδελφές διότι έκρινε ότι δεν μπορούσε να βοηθήσει άλλο την Ταμάρα που ξεχώριζε τόσο στον δίσκο όσο και στη σφαιροβολία. Εστειλε μία επιστολή στον φημισμένο, Βίκτορ Αλεξέγιεφ, στο Λένινγκραντ. Ο Αλεξέγιεφ είχε οργανωμένο αθλητικό σχολείο για παιδιά απ’ όπου αναδείχθηκαν πολλοί πρωταθλητές. Ομως, η πιο επιτυχημένη του μαθήτρια θα χρειαζόταν να ταξιδέψει περισσότερα από 700 μίλια μέχρι να φτάσει στη σχολή του.

Στην περίφημη σχολή του Λένινγκραντ, η Ταμάρα τελειοποίησε τις ικανότητές της και γρήγορα έγινε μέλος της εθνικής ομάδας. Η μικρότερη αδελφή της, η Ιρίνα μετακόμισε και εκείνη στην «πόλη των Τσάρων», στη σχολή του Αλεξέγιεφ και ξεχώρισε για τις ικανότητές της στις αποστάσεις και στο πένταθλο.

Το 1958, στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του Βελιγραδίου έλαμψε για πρώτη φορά το «αστέρι» της Ταμάρα. Κατέκτησε χρυσό μετάλλιο στη δισκοβολία και χάλκινο στη σφαιροβολία. Η επόμενη μεγάλη «δοκιμασία» ήταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Ρώμης. Εκεί, οι Πρες έγιναν τα πρώτα αδέλφια που κατέκτησαν χρυσά μετάλλια στην ίδια διοργάνωση. Η Ιρίνα αγωνίστηκε στα 80μ. και εντυπωσίασε τους κριτές και τους θεατές με τη δύναμη και την ταχύτητά της. Στον τελικό, παρά την αργή εκκίνηση, κάλυψε τη διαφορά και τερμάτισε πρώτη στα 80 μ. εμπ. Aυτή, όμως, που έκλεψε την παράσταση ήταν η μεγάλη της οικογένειας. Στη σφαίρα κέρδισε την πρώτη θέση σημειώνοντας ολυμπιακό ρεκόρ (17,32), ενώ στον δίσκο ήρθε δεύτερη. Οι αδελφές Πρες είχαν αρχίσει να φτιάχνουν τον μύθο τους.

Στις διοργανώσεις που ακολούθησαν ήταν πάντα πρωταγωνίστριες. Το επίθετο των Πρες έγινε συνώνυμο της νίκης στις ρίψεις, στα 80 μ. εμπ. και, λίγο αργότερα, στο πένταθλο.

Τα «πυρά» από διεθνή ΜΜΕ

«Οσο πιο ψηλά ανεβαίνεις, τόσο μεγαλύτερος στόχος γίνεσαι» λέει ο λαός και γρήγορα στο στόχαστρο των δυτικών ΜΜΕ βρέθηκαν και οι αδελφές Πρες. Τα ανδροπρεπή χαρακτηριστικά τους και οι εντυπωσιακές επιδόσεις τους άρχισαν να τροφοδοτούν φήμες ότι δεν ήταν γυναίκες αλλά άνδρες. Κάποιοι δημοσιογράφοι, τις αποκαλούσαν οι «αδελφοί Πρες». Ελεγαν ότι έχουν κάνει χρήση ανδρικών ορμονών, έχουν αλλάξει φύλο ή ότι γενετικά ήταν ακόμη άνδρες.

Στην πράξη δεν μπορούσε να αποδειχθεί τίποτα και οι αθλήτριες της, τότε, ΕΣΣΔ κατέρριπταν το ένα ρεκόρ πίσω από το άλλο. Το 1962, η Ταμάρα «έκλεψε» την παράσταση στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα του Βελιγραδίου κατέκτησε χρυσά μετάλλια στη σφαιροβολία (18,55) και στη δισκοβολία (56,91).

Η μεγάλη πρόκληση, όμως, για τις δύο αδελφές ήταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1964. Ολοι οι φίλοι του κλασικού αθλητισμού είχαν στραμμένο το ενδιαφέρον τους στο Τόκιο και περίμεναν να δουν τι θα έκαναν οι αθλήτριες της ΕΣΣΔ. Και οι Πρες δεν τους απογοήτευσαν.

Η Ταμάρα ήταν φαβορί στον δίσκο αλλά δυσκολεύτηκε να προκριθεί και πήρε το «εισιτήριο» ως 13η. Στον τελικό «κυνηγούσε» τη Γερμανίδα Ιγκριτ Λοτζ και μέχρι και την 4η βολή βρισκόταν εκτός μεταλλίων. Στην 5η έστειλε τον δίσκο στα 57,27, πέτυχε ολυμπιακό ρεκόρ και κατέκτησε την πρωτιά. Στη σφαίρα, οι δύο αδελφές βρέθηκαν αντιμέτωπες. Εκεί, η Ταμάρα δεν άφησε σε καμιά το περιθώριο να την αμφισβητήσει. Σχεδόν κάθε βολή ήταν και ρεκόρ. Πρώτευσε με 18,14. Η Ιρίνα ήταν 6η. Στο πένταθλο όμως έγινε η πρώτη γυναίκα που κατέκτησε χρυσό μετάλλιο και, μάλιστα, με παγκόσμιο ρεκόρ (5,246). Στα 80 μ. εμπ. δεν κατάφερε να επαναλάβει την επιτυχία της Ρώμης και περιορίστηκε στην 4η θέση.

Το τεστ φύλου από την IAAF και η απόσυρση

Τη χρονιά που ακολούθησε, οι δύο αδελφές «έκλειναν» τα αυτιά στις φήμες γύρω από τη θηλυκότητά τους και πρωταγωνίστησαν στα στάδια. Εκείνο το έτος, η Ταμάρα έστειλε τον δίσκο στα 59,70 και τη σφαίρα στα 18,59, παγκόσμια ρεκόρ που απ’ ό,τι φάνηκε στη συνέχεια ήταν τα τελευταία της...

Οι φημολογίες σχετικά με τη γενετική τους ταυτότητα ποίκιλλαν. Ελεγαν ότι είναι ερμαφρόδιτες, άνδρες, ενώ άλλοι υποστήριζαν ότι είχαν υποστεί από αξιωματούχους της ΕΣΣΔ ενέσεις με ανδρικές ορμόνες. Αυτές οι εικασίες τόσο για τις Πρες όσο και για άλλες αθλήτριες του πρώην ανατολικού μπλοκ δεν άφησαν ανεπηρέαστη την ηγεσία της Διεθνούς Ομοσπονδίας (IAAF), η οποία αποφάσισε να εφαρμόσει το τεστ φύλου σε όλους τους αγώνες της, με πρώτο το ευρωπαϊκό πρωτάθλημα του 1966. Και τι έκπληξη! Ελάχιστες ημέρες πριν από την έναρξη της διοργάνωση οι Πρες απέσυραν τη συμμετοχή τους. Επίσημη δικαιολογία; Επρεπε να επιστρέψουν στο Χάρκοβο για να βοηθήσουν την άρρωστη μητέρα τους. Από τότε δεν πήραν μέρος σε κανέναν αγώνα. Κάποιοι είπαν ότι θέλησαν να αποχωρήσουν όσο βρίσκονταν στην κορυφή... Μέχρι σήμερα καμιά άλλη γυναίκα δεν έχει κερδίσει ταυτόχρονα σφαίρα και δίσκο σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Η Ταμάρα παραμένει, επίσης, η τελευταία γυναίκα που υπήρξε κάτοχος παγκοσμίων ρεκόρ και στα δύο αγωνίσματα.

Η Ιρίνα μετά την απόσυρση από τους στίβους εντάχθηκε στην KGB και τοποθετήθηκε στη συνοριοφυλακή. Απεβίωσε το 2004. Η Ταμάρα έγινε πολιτικός μηχανικός, έχει γράψει οικονομικά και αθλητικά βιβλία ενώ συμμετέχει και στηρίζει πολλές φιλανθρωπικές εκδηλώσεις. Ζει στη Ρωσία και, στις ελεύθερες ώρες, διαβάζει βιβλία για την κλασική ελληνική αρχαιότητα.

Παρά τις φήμες, τα χρωμοσώματα των Πρες δεν ελέγχθηκαν ποτέ και ισχύουν όλα τα μετάλλια και τα ρεκόρ τους

kathimerini.gr.

ΈντυπηΚΚΚ