Νόρμπερτ Σεμάνσκι Ο αθλητισμός ήταν η ζωή που επέλεξε

Ο Νόρμπερτ Σεμάνσκι, ένας από τους κορυφαίους αθλητές άρσης βαρών όλων των εποχών, έμεινε στην αφάνεια

«Ο,τι είναι ο Μοχάμεντ Αλι και ο Τζο Λιούις για την πυγμαχία, ο Αρνολντ Σβαρτσενέγκερ και ο Τζον Γκρίμεκ για το μπόντι μπίλντινγκ και ο Γκόρντι

Χάου και ο Γουέιν Γκρέτσκι για το χόκεϊ σε πάγο, είναι ο Νόρμπερτ Σεμάνσκι για την Ολυμπιακή άρση βαρών».

Μπορεί η άποψη του συγγραφέα, Ρίτσαρντ Μπακ, να είναι αυθαίρετη, όπως και η άλλη, που τον χαρακτηρίζει «κορυφαίο βαρύ αρσιβαρίστα στην Ιστορία», όμως ο Αμερικανός, Νόρμπερτ Σεμάνσκι δεν παύει ν' αποτελεί έναν από τους κορυφαίους αθλητές άρσης βαρών όλων των εποχών. Ηταν ο πρώτος, που κατέκτησε τέσσερα Ολυμπιακά μετάλλια, έστω κι αν μόνο ένα είναι χρυσό. Και το 1954, σε διεθνή ψηφοφορία, ψηφίστηκε ως 5ος καλύτερος αθλητής του κόσμου, σε όλα τ' αθλήματα.

Κι όμως, αυτός ο γεννημένος το 1924 παλαιός πρωταθλητής, σύμφωνα με δημοσίευμα του αμερικανικού περιοδικού «Σπορτς Ιλιουστρέιτεντ» στις 12 Σεπτεμβρίου του 1966, «...τα τελευταία οκτώ χρόνια δεν έχει κερδίσει 3.000 δολάρια. Ουδείς γνωρίζει γιατί ή ρωτάει γιατί. Ουδείς γνωρίζει τ' όνομά του. Ουδείς, εκτός του Τζακ Κάτσμαρ, που είναι αυθεντία σε θέματα φτώχειας, και επίσης δεν είναι γνωστός σε πολλούς ανθρώπους».

Σίγουρα, το ότι ουδείς γνώριζε -ειδικά τότε, μόλις δύο χρόνια μετά την κατάκτηση του τέταρτου Ολυμπιακού μεταλλίου του- τ' όνομά του, είναι μια υπερβολή του δημοσιογράφου. Γεγονός, όμως, είναι ότι ο δρόμος του σπουδαίου αυτού αθλητή, δεν ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα.

Το 1952, ήδη παγκόσμιος πρωταθλητής και 2ος Ολυμπιονίκης, θέλησε να πάρει άδεια άνευ αποδοχών από την εργασία του, για να μπορέσει να διεκδικήσει την πρόκριση για τους Ολυμπιακούς του Ελσίνκι. Ο εργοδότης του, είπε σε αυτόν που μετέφερε το αίτημα του Σεμάνσκι: «Πες του ότι θα έχει όσο χρόνο θέλει. Απολύεται».

Ο Νορμπ (έτσι τον φωνάζουν) ανέβηκε στα γραφεία, αντάλλαξε μερικές σκληρές κουβέντες με τον εργοδότη κι έφυγε για πάντα από την "Υφαντουργική Μπριγκς". Δεν τον ενδιέφερε αν απολύθηκε ή παραιτήθηκε. Περισσότερο τον ένοιαζε να πάει στη Φινλανδία και να πάρει το χρυσό μετάλλιο.

Οταν επέστρεψε θριαμβευτής, ο Μπριγκς του πρόσφερε εργασία. Υπερήφανος και πεισματάρης ο Νορμπ, απέρριψε την πρόταση και βρήκε δουλειά αλλού. Επαιρνε λίγα δολάρια την εβδομάδα, αλλά είχε ελεύθερο χρόνο για να προπονείται. Εκείνη την εποχή οι αθλητές ήταν ερασιτέχνες και δεν είχαν δικαίωμα να μετάσχουν σε διαγωνισμούς για τον «Δυνατότερο άνθρωπο του κόσμου». Αν η σύζυγός του, η Μπερνίς, δεν εργαζόταν ως γραμματέας, η οικογένεια θα πεινούσε.

«Δεν έχω αμφιβολία ότι είναι ο μεγαλύτερος ήρωας της Ολυμπιακής ιστορίας, που δεν έχει υμνηθεί. Δεν υπάρχει άλλος, που να έχει πετύχει τόσα και να είναι τόσο άγνωστος ακόμη και στη γενέτειρα πόλη του. Γεννήθηκε πολύ νωρίς. Οταν νίκησε τον Νόβακ, συνέτριψε τους Ρώσους. Κάθε φορά, που έπρεπε να ταξιδέψει για ν' αγωνισθεί, ανησυχούσε, αν, όταν επέστρεφε, θα εύρισκε τη θέση στην εργασία του. Αντίθετα, οι Ρώσοι, όταν γύριζαν, είχαν όλα τα είδη των βραβείων: διαμέρισμα, αυτοκίνητο, κ.ά. και τους μεταχειρίζονταν σαν ήρωες. Για μένα, η άρση βαρών ήταν απλώς μια διαφορετική ζωή. Είχα σπουδές και σταδιοδρομία. Για τον Νορμπ ήταν τα πάντα», λέει ο δρ Πιτ Τζορτ, οδοντίατρος, κάτοχος ενός χρυσού και δύο ασημένιων Ολυμπιακών μεταλλίων.

Ο Μπακ, συγγραφέας της βιογραφίας του Σεμάνσκι, αναρωτιέται αν ο αθλητής ήταν πικραμένος. Στο βιβλίο του -από το οποίο αντλήσαμε πολλά από τα στοιχεία που αναφέρουμε- «Ο κ. Αρση Βαρών: Νόρμπερτ Σεμάνσκι», στην πραγματικότητα, δεν απαντάει στην ερώτηση. Αφήνει τον αναγνώστη ν' απαντήσει, βάσει των περιστατικών, που παραθέτει.

Εχει λόγους, πάντως, να είναι πικραμένος. Αλλά εξίσου βέβαιο είναι, ότι είναι έξυπνος και ενδιαφέρων άνθρωπος. Ο Μπακ αναφέρει ότι ο δείκτης νοημοσύνης του μετρήθηκε 132, πολύ υψηλός, δηλαδή. Στις απαντήσεις του ήταν πνευματώδης, συχνά ακριβής, ειλικρινής αλλά και μερικές φορές, σατυρικός. Ο,τι έλεγε, δεν έπρεπε πάντα να λαμβάνεται κυριολεκτικά, γι' αυτό συχνά τον παρεξηγούσαν.

Ο Σεμάνσκι είχε πολλές ευκαιρίες και αποφάσισε ν' αφιερώσει τη ζωή του, σε αυτό που μπορούσε να κάνει καλύτερα, ίσως πιο καλά από κάθε άλλον, τουλάχιστον ώς τότε: Στην άρση βαρών.

Ο θρίαμβος στο Ελσίνκι

«Οταν γεννιέσαι, έχει προγραμματισθεί ότι θα πεθάνεις. Το αν ζεις ή όχι ανάμεσα σε αυτές τις δύο ημέρες, εξαρτάται απολύτως μόνο από τη δική σου θέληση, τις ευκαιρίες και τις επιθυμίες. Αυτός που γυμνάζεται με βάρη, βεβαίως και δείχνει πώς επιλέγει να ζήσει».

Τα λόγια είναι του Τζόζεφ Κέρτις Χάιζ, κορυφαίας προσωπικότητας του κόσμου των βαρών. Αν και δεν ελέχθησαν για τον Νόρμπερτ Σεμάνσκι, ταιριάζουν απολύτως στον τρόπο ζωής, που επέλεξε ο Αμερικανός Ολυμπιονίκης.Το 1952 είχε ήδη στη συλλογή του, μεταξύ πολλών άλλων μεταλλίων, το ασημένιο Ολυμπιακό από τους αγώνες του 1948, τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή του 1951 και τη 2η θέση στο πρωτάθλημα κόσμου του 1947. Στο Ελσίνκι ήθελε να κατακτήσει το μετάλλιο, που δεν είχε μπορέσει να πάρει τέσσερα χρόνια νωρίτερα, στο Λονδίνο.

Η Σοβιετική Ενωση εμφανιζόταν για πρώτη φορά σε Ολυμπιακούς αγώνες, ενώ ειδικά οι Ρώσοι είχαν να μετάσχουν 40 χρόνια. Πολλοί θεωρούσαν πως οι Αγώνες του Ελσίνκι ήταν μια μάχη του κομμουνισμού κατά του καπιταλισμού. Οι αθλητές των δύο χωρών βρίσκονταν υπό πίεση, λόγω της πολιτικής έντασης. Ο σπουδαίος Αμερικανός δεκαθλητής, Μπομπ Ματάιας είχε πει: «Απλώς πρέπει να τους νικήσετε».

Οι Σοβιετικοί προπονούνταν μυστικά στο δικό τους ξεχωριστό Ολυμπιακό χωριό. Ο μεγάλος αντίπαλος του Σεμάνσκι ήταν ο Γκριγκόρι Νόβακ, Ρώσος. Ο Σεμάνσκι έλεγε, ότι το σπουδαιότερο επίτευγμα δύναμης, που είχε δει, ήταν όταν ο Νόβακ σήκωσε χωρίς εκτίναξη, με καθαρή δύναμη, 127,5 κιλά. «Μετά κατέβασε τα βάρη πίσω από τον λαιμό του και τα σήκωσε χωρίς εκτίναξη τρεις φορές. Και μιλάω για τότε, που το πρες, ήταν καθαρό πρες», έλεγε ο Νορμπ.

Ο συναθλητής τού Σεμάνσκι, Κλάιντ Εμριτς, θεωρούσε ότι, όταν ο Νόβακ έκανε αυτό, ήθελε να στείλει ένα μήνυμα στον αντίπαλό του. «Ο Νορμπ εντυπωσιάστηκε, αλλά, κατά τον συνηθισμένο του τρόπο, δεν το έδειξε, ούτε άφησε τους Ρώσους να καταλάβουν κάτι. Μου είπε ότι μπορεί να νικήσει τον Νόβακ στ' άλλα δύο αγωνίσματα. Και το έκανε», λέει ο Εμριτς.

Η ομάδα άρσης βαρών των ΗΠΑ ήταν η ισχυρότερη, που είχε ποτέ η χώρα. Και οι πέντε πήραν χρυσό (οι τέσσερις) ή ασημένιο μετάλλιο.

Το 1946 ο Νόβακ είχε αναδειχθεί πρωταθλητής κόσμου και στο πρες είχε σηκώσει 140 κιλά.

«Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι δεν πίστευαν πως μπορούσα να τον νικήσω. Λίγοι άνθρωποι ακόμη και τώρα θα μπορούσαν να τον ξεπεράσουν στο καθαρό πρες», είπε ο Σεμάνσκι στον Ρίτσαρντ Μπακ. Ο Εμριτς λέει ότι ο Σεμάνσκι δεν φοβήθηκε. «Θα τον στείλω στα ορυχεία αλατιού», του είχε πει.

Οπως αναμενόταν, ο Νόβακ κυριάρχησε στο πρες. Σήκωσε 140 κιλά, έναντι 127,5 του Σεμάνσκι. Το πρες (ή ντεβελοπέ, όπως είχε καθιερωθεί να λέγεται στην Ελλάδα, από τον γαλλικό όρο) καταργήθηκε μετά το 1972. Αλλά η πρωτοπορία του Ρώσου κράτησε λίγο. Ο Σεμάνσκι σήκωσε 140 κιλά στο αρασέ, έναντι 125 του Νόβακ. Και ολοκλήρωσε τη μεγάλη του νίκη, τον θρίαμβο, με το επολέ ζετέ, στο οποίο ανύψωσε 177,5 κιλά. Το σύνολό του ήταν 445κ., έναντι 410 του Νόβακ.

Η επίδοση του Σεμάνσκι ήταν παγκόσμιο ρεκόρ. Ξεπέρασε αυτό του Νόβακ κατά 17,5 κιλά. Οι Αμερικανοί πήραν την πρώτη θέση στο ομαδικό της άρσης βαρών μ' ελάχιστη διαφορά, χάρη στη νίκη του Σεμάνσκι.

Το «μπράβο» ενός φύλακα για τον άθλο

«Οι Ρώσοι, που εκτιμούν την καθαρή δύναμη, πάνω από όλα, εντυπωσιάστηκαν τόσο από αυτό που θεωρήθηκε η μεγαλύτερη έκπληξη όλων των Αγώνων, ώστε προσκάλεσαν τον Σεμάνσκι και τους συναθλητές του σε επίσημη δεξίωση στην πρεσβεία της ΕΣΣΔ», γράφει ο Μπακ.

Από την κορυφή του κόσμου, ο Σεμάνσκι σε λίγο θα γνώριζε τις αντιδράσεις στην ιδιαίτερη πατρίδα του:

«Πήρα το αεροπλάνο από το Ελσίνκι και μετά το λεωφορείο για να πάω στο κέντρο της πόλης. Εκεί πήρα άλλο λεωφορείο για να πάω στο σπίτι μου. Ουδείς γνώριζε ποιος ήμουν, εκτός από τον φύλακα στον σταθμό των λεωφορείων. Μου είπε: "Καλά τα πήγες Σεμάνσκι". Μάλιστα δεν πρόφερε καλά τ' όνομά μου. Και αυτό ήταν όλο».

Είναι βέβαιο ότι ελάχιστοι από όσους θα διαβάσουν αυτό το θέμα, γνωρίζουν έστω και κάτι λίγο για τον Σεμάνσκι. Αλλά για τους ανθρώπους του αθλητισμού της εποχής ήταν ένας ήρωας, όπως είπε και ο τετράκις «χρυσός» Ολυμπιονίκης της δισκοβολίας, Αλ Ερτερ.

* O Νόρμπερτ Σεμάνσκι, πολωνικής καταγωγής Αμερικανός, γεννήθηκε στο Ντιτρόιτ στις 30 Μαΐου του 1924. Στην μακρά αγωνιστική σταδιοδρομία του κατέκτησε ένα χρυσό (1952), ένα ασημένιο (1948) και δύο χάλκινα Ολυμπιακά μετάλλια (1960, 1964), όλα στην κατηγορία των +90 κιλών. Στην ίδια κατηγορία αναδείχθηκε πρωταθλητής κόσμου στο σύνολο το 1951, το 1953 και το 1954 και 2ος το 1962 και το 1963. Το 1947 ήταν 2ος στην κατηγορία των +82,5κ. Αποσύρθηκε από τα πλατό το... 1972, σε ηλικία 48 ετών! Ηταν εραστής του αθλήματος και δεν τον ενδιέφερε αποκλειστικά ο πρωταθλητισμός.

Νίκος Κωνσταντόπουλος

http://athlitismoska.blogspot.gr/